เขากวางอ่อน กับสรรพคุณในการบำรุงกระดูกและข้อ
โดย ดร.ภัทร์ หนังสือ
เวชกรโอสถ (20/12/2018)
เขากวางอ่อน เป็นสมุนไพรตามตำราจีนที่มีสรรพคุณโดดเด่นหลายอย่าง ซึ่งคนจีนมักใช้ต้มกับน้ำหรือผสมสุราดื่มเป็นยาบำรุงมาช้านาน เขากวางอ่อน คือเขาอ่อนของกวางชนิดต่างๆ เช่น กวางดาว กวางแดง ที่เพิ่งขึ้นหลังจากเริ่มผลัดเขา ลักษณะเขาจึงยังอ่อน มักขนขึ้นปกคลุม มีสีออกแดง และมีเลือดมาหล่อเลี้ยงมาก ซึ่งเราสามารถตัดเขาอ่อนมาทำความสะอาด ตากแห้ง ฝานเป็นแผ่นและอบ จากนั้นจึงนำมาบดเพื่อต้มเป็นยา หรือในปัจจุบัน เราสามารถนำเขากวางอ่อนมาสกัดเป็นแคปซูลและอาหารเสริมสำหรับทานบำรุงร่างกายได้
ส่วนประกอบสำคัญในเขากวางอ่อน
องค์ประกอบหลักในเขากวางอ่อน ได้แก่ สารที่ชื่อว่า IGF-1 หรือ Insulin-like growth factor ซึ่งมีบทบาทในการช่วยกระตุ้นการเจริญเติบโตและการแบ่งตัวของเซลล์ ทำให้อวัยวะต่างๆ รวมถึงกล้ามเนื้อ กระดูก และข้อต่อ เกิดการสร้างเซลล์ใหม่มาทดแทนเซลล์ที่เสื่อมสภาพ และช่วยป้องกันความเสื่อมที่จะเกิดขึ้นกับเนื้อเยื่อต่างๆ ได้ เขากวางอ่อนยังประกอบด้วยโปรตีนอีกหลายชนิด เช่น IGF-II, TGFα, TGFβ และโปรตีนกลุ่ม BMP และ PTHrP ซึ่งมีส่วนเกี่ยวข้องกับการบำรุงกระดูกให้แข็งแรง
ส่วนประกอบอื่นๆ ที่พบมากในเขากวางอ่อน ได้แก่ คอลลาเจน ซึ่งเป็นโปรตีนที่เป็นองค์ประกอบสำคัญของกระดูกอ่อนและเนื้อเยื่อเกี่ยวพัน การที่ร่างกายมีคอลลาเจนมากเพียงพอและเรียงตัวอย่างสมบูรณ์ จะช่วยให้ข้อต่อเกิดความยืดหยุ่น แข็งแรง และไม่เสื่อมสภาพแม้อายุจะเพิ่มขึ้น ในเขากวางอ่อนยังมีไกลโคสมิโนไกลแคน (GAGs) หลายชนิด โดยเฉพาะ Chondroitin sulfate ซึ่งเป็นองค์ประกอบที่ช่วยเพิ่มความชุ่มชื้นและยืดหยุ่นแก่กระดูกข้อต่อ และช่วยป้องกันภาวะไขข้อเสื่อมได้ดี
นอกจากนี้ เขากวางอ่อนยังอุดมด้วยแร่ธาตุหลายชนิด เช่น แคลเซียม แมกนีเซียม ซึ่งมีบทบาทในการเสริมสร้างและบำรุงกระดูกให้แข็งแรง จึงช่วยลดการเกิดภาวะกระดูกหัก กระดูกพรุน และลดอาการปวดเมื่อยจากกระดูกเสื่อมได้
เขากวางอ่อนช่วยบำรุงกระดูกและข้อได้อย่างไร?
1) เขากวางอ่อนช่วยกระตุ้นเซลล์ต้นกำเนิดของกระดูกและกระดูกอ่อน มีงานวิจัยทางการแพทย์มากมาย ที่พบว่า IGF-1 ซึ่งเป็นส่วนประกอบสำคัญในเขากวางอ่อน มีผลกระตุ้นให้ mesenchymal stem cell ซึ่งเป็นเซลล์ต้นกำเนิดของเซลล์เนื้อเยื่อต่างๆ เช่น กล้ามเนื้อ เซลล์ประสาท เนื้อเยื่อเกี่ยวพัน เซลล์เยื่อบุอวัยวะภายใน รวมถึงกระดูก และกระดูกอ่อน เกิดการแบ่งตัวเพิ่มจำนวนและเจริญได้มากขึ้น โดย IGF-1 จะไปกระตุ้นการแสดงออกของยีนที่เกี่ยวข้องกับการแบ่งเซลล์ใน mesenchymal stem cell และทำให้ stem cell ดังกล่าวเจริญไปเป็นเซลล์กระดูกอ่อน (chondrocyte) และเซลล์ตัวอ่อนของกระดูก (osteoblast) ซึ่งเป็นกลไกที่ช่วยป้องกันความเสื่อมของกระดูกและข้อที่มักเกิดขึ้นเมื่ออายุมากขึ้น
2) เขากวางอ่อนช่วยเพิ่มสารที่เป็นองค์ประกอบของกระดูกและกระดูกอ่อน ในเขากวางอ่อนประกอบด้วยโปรตีน อีลาสติน chondroitin sulfate เซลล์ chondrocyte และโปรตีนคอลลาเจน โดยเฉพาะ collagen type II ซึ่งเป็นองค์ประกอบสำคัญในเนื้อเยื่อเกี่ยวพันและกระดูกอ่อน พบมากบริเวณข้อต่อ และมีผลต่อความแข็งแรงในการดึงยืดและงอข้อ รวมถึง collagen type X ซึ่งเป็นตัวบ่งชี้การสร้างมวลกระดูกในร่างกาย การบริโภคเขากวางอ่อนที่มีส่วนประกอบสำคัญเหล่านี้ จึงมีส่วนเสริมสร้างความแข็งแรงให้แก่ข้อต่อ ช่วยให้ข้อมีความยืดหยุ่น รับแรงกดได้มากขึ้น และเคลื่อนไหวได้ดีขึ้น ช่วยป้องกันการเกิดข้ออักเสบ โดยเฉพาะในผู้สูงอายุ นอกจากนี้ เขากวางอ่อนยังประกอบด้วยแร่ธาตุแคลเซียม โพแทสเซียม ซึ่งเป็นองค์ประกอบที่ช่วยเสริมสร้างกระดูกให้แข็งแรง และเพิ่มมวลกระดูกให้มากขึ้นอีกด้วย
3) เขากวางอ่อนช่วยลดการอักเสบและความเสื่อมของข้อต่อ โปรตีนและเปปไทด์ชนิดต่างๆ ในเขากวางอ่อน มีส่วนช่วยกระตุ้นการทำงานของเอนไซม์ที่ทำหน้าที่กำจัดสารอนุมูลอิสระ จึงช่วยป้องกันการอักเสบ และอาการบาดเจ็บเสียหายที่เกิดขึ้นกับข้อต่อและกระดูกอ่อนได้ การบริโภคเขากวางอ่อน จึงช่วยลดอาการปวดข้อ บรรเทาข้ออักเสบ ข้อเข่าเสื่อม ซึ่งเกิดจากอายุที่เพิ่มขึ้น หรือเกิดจากปัจจัยอื่นๆ ได้
ใครที่ควรบริโภคเขากวางอ่อน?
- ผู้สูงอายุที่มีความเสี่ยงต่อภาวะไขข้อเสื่อม ข้ออักเสบ กระดูกเปราะบาง มวลกระดูกน้อย
- สตรีวัยหมดประจำเดือน ซึ่งมีความเสี่ยงต่อภาวะกระดูกพรุน
- ผู้ที่มีอาการปวดตามข้อ มีภาวะไขข้ออักเสบ เช่น ผู้ป่วยโรคเก๊าท์ โรคข้ออักเสบรูมาตอยด์ หรือผู้ที่กระดูกและข้อได้รับการบาดเจ็บ เช่น กระดูกหัก กระดูกร้าว